Generał Tadeusz Rozwadowski o walkach z Ukraińcami (fragment niepublikowanej powieści)

Ukraińcy już 1 listopada opanowali Lwów, po kolejnej rozmowie Piłsudski z ulgą wydał rozkaz objęcia przeze mnie dowództwa Armii Wschód. Przynajmniej tutaj się zgadzaliśmy, musiał być zadowolony raz, że się mnie wreszcie pozbył, a dwa musiał mieć pewność, że wobec dysproporcji sił nie dam sobie rady a sam nic by nie przedsięwziął ze względu na swoje mrzonki o Federacji z Ukrainą. Zajęcie Lwowa nie było dla mnie zaskoczeniem. Gdy w marcu 1918 roku Austro- Węgry podpisały z Ukraińcami pokój w Brześciu oddający im ziemie rdzennie polskie: Podlasie i Zamojszczyznę. Oczywiście przedstawiciele umierającej monarchii podpisali to z utworzonym przez siebie marionetkowym ukraińskim przedstawicielstwem. W końcu monarchia umarła ale efekt jej łajdackiej polityki pozostał jak najbardziej żywy. Ukraińcy w przeciwieństwie do Polaków przeprowadzili powszechną mobilizację w wyniku czego ich doskonale wyposażona i wyszkolona przez Austriaków armia była trzykrotnie większa od naszych sił złożonych z kiepsko uzbrojonej młodzieży, pełnej zapału ale bez przeszkolenia wojskowego. W tej sytuacji mogłem zrobić tylko jedno: przyjechać do Lwowa i bronić go do upadłego gdyż tylko w ten sposób można było zaszachować mającego nad nami ogromną przewagę wroga. Próbowałem zorganizować regularne wojsko co w przypadku ochotników kosztowało sporo wysiłku. Liczyłem też na odsiecz ale zamiast niej otrzymałem rozkaz wycofania się. Postawiłem sprawę jasno: prędzej zginiemy tu wszyscy. Gdy pod koniec grudnia Ukraińcy zorganizowali kolejną ofensywę nie dałem sie zaskoczyć, przewidziałem to i uderzyłem na ich tyły. Miasto było uratowane ale pomocy nadal nie było. Wreszcie w marcu pod wpływem opinii publicznej Piłsudski wydał rozkaz odsieczy generałowi Iwaszkiewiczowi. To było wspaniałe zwycięstwo i oczywiście zostałem za nie ukarany rozkazem udaniem się do Paryża jako szef Polskiej Misji Wojskowej.