Po wycofaniu się Niemców z Baligrodu 3 sierpnia 1944 delegacja polskiej społeczności w Baligrodzie został zapewniona przez stronę ukraińska reprezentowaną przez sotennego Wasyla Szyszkanynca „Bira”, że cywile nie będą atakowani. Wielu Polaków nie dało temu wiary i uciekło do Leska. Tego samego dnia został porwany i zamordowany mieszkaniec Baligrodu Jan Szpot. 4 sierpnia doszło do potyczki oddziału UPA z partyzantka radziecką pod Stężnicą w wyniku której zginęło 6 Ukraińców. Wydarzenie to jest o tyle istotne, że propaganda banderowska przedstawiała zbrodnię w Baligrodzie jako odwet za Stężnicę. 5 sierpnia sotenny Włodzimierz Szczygielski "Burłaka" otrzymał od referenta wojskowego OUN Wasyla Cebeniaka zadanie rozstrzelania w Baligrodzie około 40 osób, których nazwiska znajdowały się na liście proskrypcyjnej sporządzonej przez prowidnyka rejonowego OUN, Włodzimierza Kita „Prostiła” („Ihor”).
Modus operandi oddziału "Burłaki" był identyczny jak na Wołyniu: atak nastąpił w niedzielę w trakcie mszy, miejscowość została otoczona a następnie wyselekcjonowano grupę mężczyzn przeznaczoną do egzekucji. Od podobnych zbrodni na Wołyniu działania UPA w Baligrodzie różnił fakt, że większość ofiar rozstrzelano a nie zamordowano przy pomocy siekier i narzędzi rolniczych co dotychczas było regułą. Świadkowie twierdzą, że dalszej masakrze w kościele zapobiegł miejscowy pop grekokatolicki, który własnym ciałem zasłonił księdza i oświadczył upowcom, że jego także muszą zabić. Jeden z zamordowanych Roman Wolański był Ukraińcem, zginął ponieważ miał w kennkarcie wpisaną narodowość polską.
Według relacji kierowniczki szkoły Mari Makowskiej „Na jedno hasło każda grupa rezunów wyprowadza z domów mężczyzn, mordują ich przy zabudowaniach, w domach, a nawet w łóżkach. Ginie starzec Michał Różycki, pozostający od dwóch lat w łóżku, ginie jego brat Jan Różycki, oraz syn – Tomasz, pozostawiając żonę z kilkorgiem malutkich dzieci. Mordują starca na łóżku Chorzępę, i drugiego starca Szpota (ojca Jana Szpota, który zginął schwytany przez nich w piątek), właściciela rzeźni, Jana Kaczora, notariusza, naczelnika sądu... Czaszka Tadzia Kornagi zostaje rozbita – matka przez kilka godzin zbierała te kosteczki po ogrodzie... I tak leżeli rozciągnięci, nieżywi na drodze, pod murami kościoła, przy zejściu do rzeki, a nawet w samej rzece...”.
Iwan Dmytryk pseudonim „Lis”, tak opisuje mord w Baligrodzie: „Wysyłając nas na stanowiska dowódca „Burłaka” rozkazał nam ukarać morderców ukraińskich dzieci, kobiet i mężczyzn. Wywiad miejscowego podziemia przez dłuższy czas układał dokładne listy Polaków, masakrujących ludność ukraińską. Takie listy otrzymały nasze oddziały, wyznaczone do różnych części Baligrodu. Zbudziwszy tych terrorystów ze snu, nasze specgrupy odczytały im wyroki śmierci powstańczego sądu polowego, wyliczając ich zbrodnie, kogo, gdzie i kiedy zabili. Potem wyrok wykonano na miejscu. Zanim mieszkańcy Baligrodu obudzili się, nasza akcja karna była zakończona. /.../ Odkryto też wielkie składy żywności zebranej przez polskie bojówki. Najcenniejsze rzeczy z tych składów zabrano”.
Odpowiedzialny za mord w Baligrodzie Włodzimierz Szczygielski "Burłaka" w 1947 roku ujawnił się w Czechosłowacji podczas próby przebicia się ze swoją sotnią do amerykańskiej strefy okupacyjnej. W 1948 został przekazany władzom polskim. Skazany na karę śmierci i rozstrzelany w kwietniu 1949 "Burłaka" jest dzisiaj uznawany za bohatera narodowego nie tylko na Ukrainie ale też w Polsce przez środowiska ukraińskie. Jego dokonania zostały także docenione przez polski Instytut Pamięci Narodowej, który umieścił go na indeksie represjonowanych przez PRL z powodów politycznych.
Berda Wojciech (ur. 1892), Binik Franciszek (1890), Buczkowski Feliks (1883), Chorzępa Michał (1894), Czelaga Albert (1900), Dracz Stanisław (1881), Głogowski Tomasz (1898), Hańczuk Tomasz (1909), Jankowski Kazimierz (1925), Kaczor Jan (1875), Kapyrka Michał (1874), Kilarecki Stanisław (1923), Kopacz Antoni (1906), Kopczyński Piotr (1895), Kopczyński Władysław (1923), Kornaga Tadeusz (1927), Kinal Stanisław (1911), Kowalczyk Jan (1910), Kwiatkowski Wilhelm (1901), Kordas Adam (1903), Lubiński Jan (1881), Olszanicki Jan (1911), Olszanicki Władysław (1909), Ochman Michał (1920), Prek Zygmunt (1915), Pilszak Adam (1903), Różycki Michał (1864), Różycki Tomasz (1912), Różycki Filip Jan (1876), dr Schlarp Stefan (1892), Socha Edward (1910), Słotwiński Stanisław (1922), Słotwiński Władysław (1926), Szpot Jan (1894), Szpot Józef (1869), Szpot Jan (1901), Szybowski Józef (1902), Szybowski Michał (1873), Tarzyński Józef (1875), Wojczyński Wacław (1880), Wolański Roman (1901), Chorzępa Bronisław (1923).
Źrodło:
Iwan Dmytryk Zapysky ukrajinśkoho powstancia (w lisach Łemkiwszczyzny) Lwów 1992
Grzegorz Motyka, W kręgu Łun Bieszczadów, str. 56-57
Andrzej Potocki, Bieszczadzkie losy, Krosno 2000
Instytut Pamięci Narodowej, SZCZYGIELSKI Włodzimierz, „Instytut Pamięci Narodowej” [dostęp 2017-12-26]
Włodzimierz Szczygielski"Burłaka"
Posty
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz