W 1917 r. w Rosji doszli do władzy bolszewicy. Kwestię, jak w ogóle mogło dojść do objęcia władzy przez stosunkowo niewielką i powszechnie znienawidzoną partię marksistowskich sekciarzy, wyjaśniano już na wiele sposobów. Według błyskotliwej formuły Umberta Eco, większość problemów naukowych i filozoficznych można sprowadzić do pytania: kto jest winien? Dla Aleksandra Sołżenicyna winne są Anglia i Francja, które wciągnęły Rosję do wojny. W tym ujęciu Rosja przystąpiła do wojny, kierując się lojalnością wobec swoich sojuszników. Sołżenicyn ma całkowitą rację, twierdząc, że gdyby nie udział Rosji w pierwszej wojnie światowej, to nie doszłoby do wybuchu rewolucji. Myli się on jednak co do motywów rosyjskiego uczestnictwa w wojnie, gdyż były one natury ideologicznej.
Na upadek carskiej Rosji złożyły się trzy przyczyny: brak reformy rolnej, imperialna polityka i błędy tajnej policji. Car Mikołaj wbrew rozpowszechnionej opinii był człowiekiem niegłupim i prawym. Niestety, nie chciał lub nie potrafił przeprowadzić niezbędnych w Rosji reform. Najważniejsza z nich dotyczyła kwestii rolnej. Pomimo zlikwidowania osobistego poddaństwa chłopów, pozostawiono obszczinę - wspólnotę rolną, co uniemożliwiło powstanie w Rosji warstwy zamożnego chłopstwa. Dopiero w następstwie masowych wystąpień chłopów palących dwory w czasie rewolucji 1905 roku z inicjatywy premiera Stołypina wydano dekret wprowadzający indywidualną własność ziemi na miejsce własności gromadzkiej. Reformy zmierzające do zniesienia obszcziny i wytworzenia się w Rosji klasy średniej podjęte po rewolucji 1905 r. były spóźnione.
Nie można wykluczyć, że powodzenie tej reformy mogłoby uniemożliwić wybuch rewolucji w Rosji. Doskonale zdawał sobie z tego sprawę Lenin, o czym świadczy następujący cytat z jego "Dzieł wybranych": „Stołypinowska konstytucja i stołypinowska polityka agrarna oznaczają nową fazę w obalaniu starego, na wpół patriarchalnego i na wpół feudalnego systemu caratu, nowe posunięcia mające na celu przekształcenie państwa w monarchię klasy średniej [...]. Pustym i głupim demokratycznym frazesem byłoby twierdzenie, że sukces takiej polityki jest w Rosji niemożliwy. Ten sukces jest możliwy! Jeśli polityka Stołypina będzie kontynuowana [...] to struktura agrarna Rosji stanie się całkowicie burżuazyjna".
Bezpośrednią przyczyną upadku carskiej Rosji stała się polityka imperialna, którą za panowania Mikołaja II próbowano realizować nie licząc się z możliwościami państwa. Główne kierunki ekspansji rosyjskiej podyktowane były względami ideologicznymi, nie mającymi wiele wspólnego z realnymi interesami. Zaangażowanie Rosji na Bałkanach, które ostatecznie doprowadziło do wybuchu pierwszej wojny światowej, wynikało z faktu, że historyczną misją Rosji, według oficjalnej ideologii, było zjednoczenie wszystkich Słowian oraz zajęcie Konstantynopola.
Z pewnością błędem caratu była taktyka przyjęta przez tajną policję polityczną, osławioną Ochranę, która nie zniszczyła kadrowej partii bolszewików, pomimo dokładnego spenetrowania jej przez policyjnych prowokatorów. Robert Conquest pisze, że „generalnie agenci dostali instrukcje zachęcania, a nawet podjudzania Lenina i jego zwolenników do walk frakcyjnych. Wychodzono bowiem z założenia, całkiem słusznego, jak się później okazało, że w ten sposób można najłatwiej doprowadzić do rozbicia i dezorganizacji ruchu rewolucyjnego". Błąd Ochrany, koncentrującej się przede wszystkim na działaniach przeciwko ugrupowaniom rewolucyjnym stosującym terror indywidualny, polegał na umożliwieniu Leninowi rozbudowywania ugrupowania, które w decydującym momencie przechwyciło władzę w państwie. Klęski wojenne połączone ze zdumiewającą liczbą błędów popełnionych przez carskich biurokratów utorowały drogę rewolucji.
Posty
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz