Derżów pow. Żydaczów: banderowcy zamordowali ponad 100 Polaków (Nocą z 9 na 10 maja 1944)

Okolice Derżowa w obiektywie Józefa Treszki (1906-1945)


Derżów, gmina Rozdół – wieś z przewagą ludności polskiej nad Ukraińską, licząca blisko 1500 mieszkańców. Podczas napadu banderowców z 9 na 10 maja 1944 r. zginęło ponad 100 Polaków. Pozostali przy życiu uciekli do Stryja skąd po kilku dniach zostali przetransportowani koleją w okolice Rzeszowa i Krakowa.

Jakub Kraszewski tak opisuje swoje ocalenie „Ojciec z moimi braćmi Stefanem i Józefem uciekli do lasu, natomiast mnie mama zabrała i poszliśmy do sąsiada Rusina, który nas przyjął i ukrył”.

Źródło: J. i J. Kraszewscy, Byliśmy świadkami, „Na rubieży” 2000, nr 42, s. 10.

– Oblali budynki benzyną i podpalili. Siostra cioteczna dojąca krowę spaliła się żywcem, ciotecznych braci natomiast wywlekli ze stajni i zamordowali. Stryj w pośpiechu uciekł na strych, zaciągając za sobą drabinę. Stamtąd nawoływał w stronę wsi, żeby wszyscy Polacy się ratowali. Potem żarliwie zaczął odmawiać „Pod Twą obronę”. W końcu zamilkł pochłonięty przez płomienie – wspominała Anastazja Barszczewska, która przeżyła atak.

Nazwiska niektórych ofiar. Wg Janusza Stankiewicza wśród ofiar zbrodni w Derżowie byli m.in. :

Jan Barszczewski (lat 16)

Irena Jakubowska (lat 12, córka Rozalii)

Janina Jakubowska (lat 16, córka Rozalii)

Rozalia Jakubowska (lat 40)






Maria Karpinska (lat 60)






Anastazja Kraszewska (lat 22)






Katarzyna Kraszewska (lat 36)






Maria Kraszewska (lat 67)






Rozalia Kraszewska (lat 49, żona Mikołaja)






Rozalia Kraszewska (lat 70)






Andrzej Kraszewski (lat 62)






Grzegorz Kraszewski (lat 10, syn Mikołaja)






Józef Kraszewski (lat 17, syn Mikołaja)






Mikołaj Kraszewski (lat 66)






Władysław Kraszewski (lat 12, syn Mikołaja)






Władysław Kraszewski (lat 33)






Anna Lipińska (lat 60)






Weronika Melinger (ur. 1880)






Wiktoria Misiak (ur. 1879)






Helena Najborowska (lat 7, córka Władysława)






Irena Najborowska (lat , córka Jana)






Józefa Najborowska (lat 40, żona Jana)






Regina Najborowska (lat 6, córka Jana)






Stanisława Najborowska (lat 17, córka Władysława)






Zofia Najborowska (lat 5, córka Władysława)






(?) Najborowska (lat 11, córka Jana)






Jan Najborowski (lat 38)






Marian Najborowski (lat 14, syn Stanisława)






Stanisław Najborowski (lat 34)






Stanisław Najborowski (lat 38)






Tadeusz Najborowski (lat 13, syn Władysława)






Wiktor Najborowski (lat 11, syn Władysława)






Władysław Najborowski (lat 42)






Agnieszka Poniecka (lat 60, szarytka)






Anastazja Szajnowska (lat 23, córka Marii)






Janina Szajnowska ( lat 20, córka Marii)






Julia Szajnowska (lat 13, córka Rozalii)






Julia Szajnowska (lat 38)






Kazimiera Szajnowska (lat 15, córka Marii)






Maria Szajnowska (lat 50)






Rozalia Szajnowska (lat 36)






Stanisława Szajnowska (lat 13, córka Marii)






Zofia Szajnowska (lat 17, córka Marii)






Mikołaj Szajnowski (lat 10, syn Marii)






Michał Szajkowski (lat 60)






Michał Szajkowski (lat 68)






Stefan Szajkowski (lat 31)






Eliasz Witkowski (lat 70)






Marian Witkowski (lat 18)






(?) Witkowski (lat 50)






Anastazja Zielińska (lat 32)






Jadwiga Zielińska (lat 2, córka Anastazji)






Maria Zielińska (lat 20, córka Mikołaja)






Wiktoria Zielińska (lat 9, córka Anastazji)






Mikołaj Zieliński (lat 13, syn Anastazji)






Mikołaj Zieliński (lat 70)






Stefan Zieliński (lat 7, syn Anastazji)






Władysław Zieliński (lat 5, syn Anastazji)






Bibliografia: Czasopismo "Na Rubieży" (Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów Wrocław), Nr 29, str. 42.


Oprócz nazwisk ofiar wymienionych poniżej zbrodni dokonano między innymi na siostrach zakonnych należących do kościoła katolickiego: siostra Agnieszka, siostra Wiktoria oraz siostra Józefa